Ο διαπεραστικός ήχος-σειρήνα, συνοδευόμενος από την έκκληση «Γραμμή ζωής – μπορείτε να βοηθήσετε», είναι πλέον γνώριμος στους έλληνες τηλεθεατές.
Του Κώστα Καντούρη
kantouris@hotmail.com
(από την εφημερίδα “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ” 14/9/2014)
Δεκάδες είναι κάθε χρόνο οι εξαφανίσεις ηλικιωμένων ατόμων, τα περισσότερα εκ των οποίων πάσχουν από ασθένειες της μνήμης.
Είναι γεγονός πως οι εξαφανίσεις ηλικιωμένων (ελάχιστοι από τους οποίους είτε δεν βρίσκονται είτε εντοπίζονται νεκροί) τα τελευταία χρόνια αυξάνονται, ή τουλάχιστον γίνονται πιο γνωστές απ’ ό,τι στο παρελθόν. Σίγουρα πάντως δεν είναι λίγοι αυτοί που χάνονται πηγαίνοντας μια βόλτα στη γειτονιά τους, εξαπατημένοι από τις ψευδαισθήσεις της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι αριθμοί εξάλλου το αποδεικνύουν. Μόνο στη Θεσσαλονίκη από τις αρχές του χρόνου δηλώθηκαν στις αστυνομικές αρχές 56 εξαφανίσεις ηλικιωμένων πάνω από 60 χρόνων (36 άντρες, 20 γυναίκες). Το ευχάριστο είναι ότι η κινητοποίηση των κοινωνικών δομών και της αστυνομίας είχε αποτελέσματα. Από αυτούς τους εξαφανισθέντες, σύμφωνα με τα στοιχεία του τμήματος αναζητήσεων της ασφάλειας Θεσσαλονίκης, 46 εντοπίστηκαν σώοι και επέστρεψαν στις οικογένειές τους (30 άνδρες, 16 γυναίκες) ενώ πέντε βρέθηκαν νεκροί (τέσσερις άντρες και μία γυναίκα). Πέντε ηλικιωμένοι παραμένουν αγνοούμενοι.
Το ποσοστό εντοπισμού ζωντανών ηλικιωμένων, που φτάνει στη Θεσσαλονίκη το 82%, είναι ενθαρρυντικό για την αποτελεσματικότητα των κινητοποιήσεων που γίνονται σε τοπικό επίπεδο. Όπως τόνισαν στη «ΜτΚ» αξιωματικοί της ΕΛΑΣ οι οποίοι έχουν ασχοληθεί ιδιαιτέρως με το αντικείμενο, αμέσως μετά τη δήλωση εξαφάνισης και την ταυτόχρονη δήλωση στη «Γραμμή ζωής», το γνωστό silver alert, οι έρευνες είναι άμεσες, καθώς οι πρώτες ώρες είναι κρίσιμες. Στην περίπτωση που ο ηλικιωμένος έχει μαζί του κινητό τηλέφωνο, γίνονται όλες οι ενέργειες για τον εντοπισμό του σήματος και της περιοχής στην οποία κινείται. Αν δεν έχει κινητό, οι έρευνες γίνονται πόρτα πόρτα, ενώ φωτογραφίες με τους εξαφανισμένους ηλικιωμένους υπάρχουν σε όλα τα περιπολικά.
ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ
Ιδιαίτερα θετικό στοιχείο για την αντιμετώπιση του προβλήματος των εξαφανίσεων ηλικιωμένων είναι η ανάπτυξη των κοινωνικών δομών για την άμεση αναζήτησή τους. Το silver alert, που είναι το τηλεοπτικό μήνυμα με τη φωτογραφία και τα βασικά στοιχεία του ηλικιωμένου που χάθηκε και αναζητείται, εκτιμάται ότι είχε πολύ θετικά αποτελέσματα στον εντοπισμό των περισσότερων γερόντων που έφυγαν από τα σπίτια τους και ήταν δύσκολο να επιστρέψουν.
Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Γεράσιμος Κουρούκλης, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Γραμμή ζωής», που διαχειρίζεται το silver alert, το σύστημα στήθηκε στα πρότυπα του amber alert για τον εντοπισμό εξαφανισμένων ανηλίκων και εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στο εξωτερικό. Στη χώρα μας ενεργοποιήθηκε από τον Απρίλιο του 2011.
Η συγκεκριμένη μέθοδος αναζήτησης είναι πλέον εθνικό πρόγραμμα, τελεί υπό την εποπτεία της εισαγγελίας του Αρείου Πάγου και σε άμεση συνεργασία με την αστυνομία και το λιμενικό. «Ήδη έχουν γίνει πολύ θετικά βήματα, ειδικά με την αστυνομία. Βέβαια χρειάστηκε κάθε μήνα να στέλνονται από την ηγεσία οι σχετικές εγκύκλιοι για να εφαρμόζεται πλήρως το πρόγραμμα, ωστόσο τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά, θα έλεγα άριστα», τονίζει ο κ. Κουρούκλης.
Ο ίδιος είχε την ιδέα της υλοποίησης του συγκεκριμένου προγράμματος όταν είδε μια αφίσα στον σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης. «Ήταν αυτοσχέδια και είχε τη φωτογραφία του ηλικιωμένου που εξαφανίστηκε καθώς και διάφορα στοιχεία. Είχε ήδη λειτουργήσει το ‘κόκκινο κουμπί’ και αναζητήσαμε πώς θα ενεργοποιήσουμε το silver alert», περιγράφει. Σήμερα, χάρη στη «Γραμμή ζωής», πανελλαδικά το 92,38% των ηλικιωμένων που δηλώθηκαν εξαφανισμένοι εντοπίστηκαν, ενώ το 78,55% βρέθηκαν σώοι και επέστρεψαν στα σπίτια τους. Από τη λειτουργία του προγράμματος δηλώθηκαν συνολικά 499 εξαφανίσεις ηλικιωμένων και οι 299 εντοπίστηκαν αμέσως μετά την ανάρτηση της κάρτας αναζήτησης στην ιστοσελίδα της οργάνωσης, στα κοινωνικά δίκτυα και σε blogs. Από τις εξαφανίσεις αυτές οι 200 προβλήθηκαν από τα μέσα ενημέρωσης.
Η ανταπόκριση των μέσων ενημέρωσης, ιδίως των τηλεοράσεων, θεωρείται σχετικά ικανοποιητική. Εκτός του γεγονότος ότι η κρατική τηλεόραση δεν συνεργάζεται για την προβολή των μηνυμάτων αναζήτησης (παλιότερα είχε συνεργαστεί μόνον η ΕΡΤ3), τα τηλεοπτικά μηνύματα μεταδίδονται από πανελλήνιας εμβέλειας τηλεοπτικούς σταθμούς και συγκεκριμένα τον ΑΝΤ1, τον Alpha, τον Star και τη Μακεδονία TV.
ΓΕΡΟΝΤΕΣ: ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ
Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι οι κοινωνικές δομές και οι διωκτικές αρχές δεν ασχολούνται μόνο με την αναζήτηση εξαφανισμένων ηλικιωμένων. Το τελευταίο διάστημα, σε πανελλαδικό επίπεδο, έχουν απασχολήσει περιστατικά εντοπισμού ηλικιωμένων τα στοιχεία των οποίων είναι άγνωστα, καθώς οι ίδιοι δεν τα θυμούνται λόγω των προβλημάτων μνήμης που αντιμετωπίζουν.
Μόνο τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Γραμμής ζωής», εντοπίστηκαν 27 αμνήμονες ηλικιωμένοι. Όλων τα στοιχεία ταυτοποιήθηκαν και η πλειοψηφία τους επέστρεψε στο σπίτι τους. Εξ αυτών τέσσερις ηλικιωμένοι εντοπίστηκαν σε χώρες εκτός Ελλάδας και σε συνεργασία με ευρωπαϊκές υπηρεσίες επανήλθαν στη χώρα μας και στους συγγενείς τους.
ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙΣ: ΤΑ ΤΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΜΠΑΧΑΛΟ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Η εξαφάνιση ηλικιωμένων μπορεί να φαντάζει εύκολη υπόθεση, πολλές φορές όμως σκοντάφτει είτε στην απροθυμία συγγενών να δημοσιοποιήσουν το ζήτημα είτε στη… γραφειοκρατία.
Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο κ. Κουρούκλης, παρότι η εξαφάνιση δηλώνεται από τους συγγενείς στις διωκτικές αρχές, αρκετοί είναι αυτοί που αρνούνται να την κοινοποιήσουν μέσω του silver alert φοβούμενοι την… κοινωνική κατακραυγή. «Διστάζουν επειδή δεν θέλουν να δημοσιοποιήσουν ότι ένα πρόσωπο από το περιβάλλον τους αντιμετωπίζει πρόβλημα με Αλτσχάιμερ. Είναι αδιανόητο», τονίζει ο κ. Κουρούκλης. «Έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος στο ξεκίνημα της αναζήτησης. Μέχρι να πειστούν από την αστυνομία ή το περιβάλλον να το δημοσιοποιήσουν, καθυστερούμε», συμπληρώνει.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως εντοπίζεται στην παθογένεια του δημοσίου. Συγκεκριμένα, υπάρχει περίπτωση ηλικιωμένος ο οποίος εξαφανίστηκε και αναζητείται να είναι ζωντανός και να φιλοξενείται σε ένα νοσοκομείο. Από την πλευρά του ιδρύματος σπάνια ειδοποιείται η «Γραμμή ζωής» για να αναζητήσει και να κάνει σύγκριση με τα στοιχεία που διαθέτει, προκειμένου να ταυτοποιηθεί αν πρόκειται για πρόσωπο για το οποίο έχει ήδη δηλωθεί η εξαφάνιση. «Δεν υπάρχει τρόπος, εκτός από την καλή θέληση κάποιων ανθρώπων από το προσωπικό των νοσοκομείων να καλέσουν εμάς», τονίζει ο κ. Κουρούκλης. Επισημαίνει μάλιστα την περίπτωση ηλικιωμένου που αναζητούνταν από τους συγγενείς του, ο οποίος τελικά είχε χάσει τη ζωή του σε νοσοκομείο και είχε ταφεί ως «αγνώστων στοιχείων». Ο κ. Κουρούκλης συμπληρώνει πως ακόμη και το λιμενικό, όταν βρίσκει έναν ηλικιωμένο που πνίγηκε, δεν απευθύνεται στις δομές που ήδη υπάρχουν αλλά κοινοποιεί τα χαρακτηριστικά του στα μέσα ενημέρωσης για να βρεθούν οι συγγενείς του.
«Υπάρχουν πάντα… παιδικές ασθένειες στην εισαγωγή ενός νέου θεσμού, αλλά συνεχώς πηγαίνουμε καλύτερα», λέει ο πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης. Η «Γραμμή ζωής» δεν επιχορηγείται από το κράτος και συντηρείται χάρη στις συνδρομές των μελών της και τις χορηγίες ιδιωτών και εταιρειών. «Η ανθρώπινη ανάγκη μάς κάνει όλους να είμαστε εκεί. Είτε λέγονται μέλη, είτε υπάλληλοι, είτε εθελοντές. Όλοι ξέρουν ότι δύσκολα τα φέρνουμε βόλτα», καταλήγει.
ΠΟΙΟΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ «ΕΙΔΙΚΟΥ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ»
Οι γέροντες που αντιμετωπίζουν προβλήματα άνοιας και είναι αυτοί που φεύγουν από τα σπίτια τους και δεν επιστρέφουν αποτελούν κατηγορία «ειδικού χειρισμού», όπως τονίζουν οι επιστήμονες. «Οι συγγενείς δεν μπορούν να γνωρίζουν πότε ο ασθενής θα παρουσιάσει απώλεια προσανατολισμού και θα χαθεί. Επομένως πρέπει να παρακολουθούν συνεχώς τις κινήσεις του. Ο ασθενής πρέπει να είναι σε απόλυτη επίβλεψη, είτε είναι καλά είτε όχι», επισημαίνει ο διευθυντής της νευρολογικής κλινικής του νοσοκομείου «Παπαγεωργίου» και υπεύθυνος του γραφείου άνοιας, Ξενοφών Φιτσιώρης.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, «η περιπλάνηση είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά της άνοιας τύπου Αλτσχάιμερ, που παρουσιάζεται τόσο στα αρχικά όσο και στα προχωρημένα στάδια της νόσου, γι’ αυτό και οι συγγενείς πρέπει να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα». Συγκεκριμένα συστήνει οι πόρτες του σπιτιού να είναι κλειδωμένες, ειδικά τις νυχτερινές ώρες, και αν είναι δυνατόν ο ασθενής να έχει πάντα μαζί του κάποιο έγγραφο που να πιστοποιεί την ταυτότητά του. «Υπάρχουν πλέον ειδικά GPS τα οποία οι άρρωστοι έχουν πάνω τους, οπότε ακόμη κι αν χαθούν μπορούν να εντοπιστούν με μεγάλη ακρίβεια», πρόσθεσε.
Πάντως οι επιστήμονες δεν μπορούν να προσδιορίσουν σε ποια διαδρομή θα κατευθυνθούν οι ασθενείς στην περίπτωση που φύγουν από το σπίτι τους και χαθούν. «Μπορεί να επισκεφθούν τα πιο απίθανα μέρη. Η περιπλάνησή τους δεν έχει να κάνει με μηνύματα του παρελθόντος. Είναι εντελώς τυχαία και τις περισσότερες φορές περιπλανώνται υπό την επήρεια ψευδαισθήσεων», αναφέρει ο κ. Φιτσιώρης.